TR
EN 
Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (“Yönetmelik”) 1 Şubat 2022 tarihli ve 31737 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanarak 01.03.2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Yapılan değişikliklerle ticari reklamlara ve haksız ticari uygulamalara ilişkin değişiklikler yapılarak tüketicinin korunması amaçlanmaktadır.
1. TİCARİ REKLAMLARA DAİR DEĞİŞİKLİKLER
1.1. Temel İlkeler. Yönetmelik’in ticari reklamlara ilişkin genel esasların düzenlendiği temel ilkeler başlıklı 5. maddesindeki ‘’Reklamlar, hastaların tedavi öncesi ve sonrasına ait ifade ya da görüntüler içeremez’’ düzenlemesi yürürlükten kaldırılmıştır.
1.2. Kişiselleştirilmiş Fiyat Reklamları. Değişiklik ile Yönetmelik’in Fiyat Bilgisi İçeren Reklamlar başlıklı 13. Maddesine eklenen
“Bir mal veya hizmete ilişkin olarak tüketicinin satın alma davranışı ve diğer kişisel verileri analiz edilerek sunulan fiyatın kişiselleştirilmiş fiyat olduğu kabul edilir. Tüketiciye bu şekilde bir fiyat sunulması durumunda, bu hususa ilişkin bilgi ile o mal veya hizmet ile ilgili olarak satıcı veya sağlayıcı tarafından belirlenen güncel satış fiyatına ve kişiselleştirilmiş fiyata aynı alanda yer verilir.”
düzenlemesi ile, mevzuatta, ilk kez kişiselleştirilmiş fiyat kavramı tanımlanmıştır.
Yukarıda açıklandığı üzere, Yönetmelik kişiselleştirilmiş fiyat kavramını, reklam verenler tarafından, tüketicinin kişisel verilerinin analiz edilmesi ve tüketicinin internet ortamındaki alışveriş geçmişleri ile alışkanlıklarının saptanması sonucu tüketiciye sunulan fiyat olarak tanımlamaktadır.
Bilindiği üzere, reklam verenler, internet üzerinden çerez uygulamaları yolu ile belirli algoritmalara dayanarak tüketiciye veya tüketici gruplarına özel fiyatlar öne sürmektedirler. Nitekim, Yönetmelik ile bu yöntem hukuken tanımlanmıştır ve reklam verenlere, kişiselleştirilmiş fiyat sundukları tüketiciyi bu husus hakkında bilgilendirme ve tüketiciye sundukları mal veya hizmetin güncel satış fiyatının da ayrıca belirtmeleri yükümlülüğü getirilmiştir.
1.3. İndirimli Satış Reklamları. Yönetmelik’in 14. maddesinin 3. fıkrası,
“Bir mal veya hizmetin indirimden önceki satış fiyatının tespitinde indirimin uygulandığı tarihten önceki otuz gün içinde uygulanan en düşük fiyat esas alınır. Meyve ve sebze gibi çabuk bozulabilen mallara ilişkin reklamlarda indirimin miktarı veya oranı hesaplanırken, indirimli fiyattan bir önceki fiyat esas alınır. Bu hususlara ilişkin ispat külfeti reklam verene aittir.”
hükmünü getirmektedir. Nitekim, anılan hüküm ile, reklam verenlerin, özellikle son dönemlerde yaşanan döviz kuru hareketleri ve enflasyon sebebiyle mal veya hizmet fiyatlarında artış yapıp akabinde ürün fiyatını indirmek yoluyla tüketicilerde ürün fiyatının “indirimli olduğu” algısını yaratarak yanıltması önlenmek istenmiştir. Bu amaç doğrultusunda reklam verenlere, yeni indirim miktarını, fiyat indirimi uyguladıkları tarihten önceki otuz gün (30) içinde uyguladıkları en düşük fiyat ölçü alınmak suretiyle gösterme yükümlüğü getirilmiştir.
Meyve ve sebze gibi çabuk bozulabilen mallar içinse farklı bir düzenleme yoluna gidilerek indirimli fiyattan bir önceki fiyatın esas alınacağı kabul edilmiştir.
1.4. Finansal Hizmetlere İlişkin Reklamlar. Yönetmelik’in 25. maddesine eklenen fıkra uyarınca, bir mal veya hizmetin, bağlı kredi ile satışa sunulduğunun belirtildiği reklamlarda,
a. kredinin vadesi;
b. faiz oranı;
c. tüketiciye toplam maliyetinin aylık ve yıllık yüzde değeri; ve
d. geri ödeme koşullarına yönelik bilgiler
de reklamın yayınlandığı alanda ya da bir bağlantı veya uyarı işareti ile tüketicilerin yönlendirileceği bir internet sitesinde veya açılır ekranda verilmelidir.
1.5. Reklama İlişkin Özel Düzenlemesi Bulunan Mal veya Hizmetler. Reklama ilişkin kendi özel düzenlemesi bulunan mal veya hizmetler ile ilgili düzenlenen Yönetmelik’in 26. maddesi kapsamına biyosidal ürünler de eklenmiştir. Buna göre:
“İlaçlar, beşeri tıbbi ürünler, tıbbi cihazlar, sağlık hizmetleri, gıdalar, takviye edici gıdalar, kozmetik ve temizlik ürünleri, biyosidal ürünler tütün mamulleri ve alkollü içkiler gibi reklama ilişkin özel düzenlemesi bulunan mal veya hizmetlerin reklamları, ilgili mevzuatında yer alan reklam ve tanıtımla ilgili diğer hükümlere de uygun olmalıdır.”
2. HAKSIZ TİCARİ UYGULAMALARA DAİR DEĞİŞİKLİKLER
2.1. Yeni Eklenen 28/A 28/B VE 28/C Maddeleri. Değişiklik ile Yönetmelik’in 3. kısmında yer alan Haksız Ticari Uygulamalar başlıklı 28. maddesinin devamına 28/A, 28/B ve 28/C şeklinde yeni maddeler eklenmiştir. Düzenleme sonucunda Yönetmelik aşağıda belirtilen sıralamada değişmiştir.
a. Sıralama uygulamaları. Yönetmelik’e 28/A numarasıyla eklenen düzenlemenin,
“1) İnternet ortamında satışa sunulan bir mal veya hizmetin fiyat, nitelik ve benzeri hususlarında karşılaştırma yapılarak sıralama yapılması durumunda, sıralamanın hangi ölçütler dikkate alınarak oluşturulduğuna ilişkin bilgiye aynı alanda ya da bir bağlantı veya uyarı işareti ile tüketicilerin yönlendirilerek ayrıntılı bilgi alabileceği açılır ekranda kolayca görünebilecek şekilde yer verilir.
2) Reklam veya sponsorluk ve benzeri anlaşmalara dayanılarak gösterilen sıralama sonuçlarında reklam ibaresine yer verilmesi zorunludur.”
hükmü incelendiğinde, hüküm ile, bir mal veya hizmetin internet ortamında fiyat, nitelik ve benzeri diğer özellikler dikkate alınarak bir başka ürün ile karşılaştırması yapılarak sıralamaya tabi tutulduğu hallerde, karşılaştırmanın hangi parametreler kullanarak oluşturulduğunun belirtilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
Ayrıca reklam veya sponsorluğa dayanan karşılaştırmalı sıralamalarda reklam ibaresine yer verilmesi kuralı getirilerek tüketicin yanıltılması engellenmiştir.
b. Tüketici değerlendirmeleri. Yönetmelik’e 28/B numarasıyla eklenen düzenlemenin,
“1) İnternet ortamında, satıcı ve sağlayıcılar ya da bunlar adına mesafeli sözleşme kurulmasına aracılık eden aracı hizmet sağlayıcıları tarafından, tüketicilerin bir mal veya hizmete ya da satıcı veya sağlayıcılara ilişkin değerlendirme yapmasına imkân sağlanması durumunda; bu değerlendirmelerin, sadece ilgili mal veya hizmeti satın alanlar tarafından yapılmasına izin verilir.
(2) Bu değerlendirmelerin yayınlanmasına ilişkin belirlenen esas ve kurallara değerlendirmelerin yayınlandığı alanda ya da bir bağlantı veya uyarı işareti ile tüketicilerin yönlendirildiği açılır ekranda yer verilir.
(3) Tüketici değerlendirmeleri, gerekli incelemeler yapıldıktan sonra olumlu ya da olumsuz ayrımı yapılmaksızın en az bir yıl süre ile herhangi bir yönlendirme yapılmadan tarih, değerlendirme notu, satıcı veya sağlayıcıya göre sıralanma gibi objektif bir ölçüte göre yayınlanır. Belirlenen esas ve kurallar çerçevesinde yayınlanmasına izin verilmeyen tüketici değerlendirmelerine ilişkin hususlar değerlendirmeyi yapan tüketiciye derhal bildirilir.
(4) İlgili mevzuatına aykırı sağlık beyanı içeren tüketici değerlendirmeleri yayınlanamaz.
(5) Değerlendirme yapılan mal veya hizmet ile ilgili yaşanan tüketici mağduriyetinin satıcı veya sağlayıcı tarafından giderildiğinin tüketici ya da satıcı veya sağlayıcı tarafından bildirilmesi halinde bu durum, gerekli doğrulama yapıldıktan sonra ilk değerlendirmeyle aynı yerde gecikmesizin yayınlanır.
(6) Bir mal veya hizmetin satışını artırmak amacıyla doğru olmayan değerlendirmelerin yapılmasına ya da mal veya hizmeti onaylayan ifadelerin kullanılmasına yönelik gerçek veya tüzel kişiyle anlaşma yapılamaz ya da hizmet satın alınamaz.”
hükmü incelendiğinde, internet ortamında bir mal veya hizmete ya da satıcı veya sağlayıcılara ilişkin değerlendirmelerin sadece mal veya hizmeti satın alan kişiler tarafından yapılabileceğinin düzenleme altına alındığı görülmektedir. Anılan düzenleme ile, internet ortamında yapılan değerlendirmelerin doğruluğunun sağlanması, olumlu-olumsuz tüm değerlendirmelerin yayınlanması sağlanarak tüketicilerin satın alma iradesinin sakatlanmasının önüne geçilmesi amaçlanmaktadır. Nitekim, anılan maddenin 5. fıkrasına göre, internet üzerinden satış yapan ve tüketici değerlendirmelerine yer veren her kurum bu düzenlemedeki yükümlülükleri yerine getirmek zorundadır ki bu düzenlemeyle sadece satıcılara değil hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcılarına da sorumluluklar getirilmiş bulunmaktadır.
c. Tüketici şikâyetlerinin yayınlamasına ilişkin uygulamalar. Yönetmelik’e 28/C numarasıyla eklenen düzenleme incelendiğinde,
“1) Esas faaliyet alanı internet ortamında bir mal veya hizmete ya da o mal veya hizmetin satıcı veya sağlayıcılarına ilişkin değerlendirme niteliğindeki tüketici şikâyetlerinin yayınlanmasına imkân sağlamak olan şikâyet platformları tarafından 28/B maddesinde belirtilen yükümlülüklere ilave olarak;
a) Hakkında değerlendirme yapılan satıcı veya sağlayıcılara, değerlendirmenin yayınlanmasından önce açıklama yapma veya cevap verme hakkını kullanabilmeleri için en az yetmiş iki saat süre tanınır.
b) Değerlendirmeler, bu süre dolmadan önce veya gerçeği yansıtmadığının anlaşılması halinde yayınlanmaz.
c) Değerlendirmeye ilişkin açıklama yapma ve cevap verme hakkını kullanacak olan satıcı veya sağlayıcılara platforma üyelik, ücret alma ve benzeri uygulamalara bağlı olmaksızın etkin bir iletişim yöntemi sağlanır.”
denilerek, esas faaliyeti tüketici şikayetlerini yayınlamak olan şikayet platformlarına 28/B fıkrasına ilave olarak başkaca yükümlülükler getirildiği anlaşılmaktadır. Değişiklikle beraber, şikâyet platformlarında satıcı veya sağlayıcılara yönelik yapılan değerlendirmelerin yayınlanmasından önce, muhatap satıcı ve sağlayıcılara, en az 72 saat olmak üzere, cevap verme hakkı tanınmıştır. Ayrıca satıcı ve sağlayıcılar, söz konu platformlara üyelik ve ücret ödeme gibi zorunluluklar olmadan cevap verme ve açıklama yapma hakkını kullanabilecektir.
2.2. Aldatıcı Ticari Uygulamalar. Yönetmelik’in Ek kısmında bulunan Haksız Ticari Uygulama Olarak Kabul Edilen Örnek Uygulamalar başlıklı bölümde yer alan, aldatıcı ticari uygulamaların sayıldığı ‘’Aldatıcı Ticari Uygulamalar” kısmının 19. bendinde değişiklik yapılmıştır.
Yeni düzenleme incelendiğinde, öncelikle, bentte yer alan “Girdi maliyeti ve döviz kuru artışı gibi fiyat değişimlerinden etkilenmemesine rağmen bu durumlardan etkileniyormuş gibi hareket ederek tüketiciye sunulan mal veya hizmetin satış fiyatında haklı bir gerekçe olmaksızın artış yapmak” ibaresinin yürürlükten kaldırıldığı görülmektedir. Bu bendin kaldırılma sebebi olarak, Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu’nun (“Kurul”) varlığı gösterilebilir zira girdi maliyeti ve döviz kuru artışı gibi fiyat değişimlerinden etkilenmemesine rağmen bu durumlardan etkileniyormuş gibi görünen tüketiciye sunulan mal veya hizmetin satış fiyatında haklı bir gerekçe olmaksızın artış yapılmasını incelemek artık Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu’nun görev ve yetki alanındadır.
Yine düzenleme ile Aldatıcı Ticari Uygulamalar başlıklı bölüme,
“Satın alma sürecini otomatikleştiren bir yazılım kullanmak suretiyle spor, tiyatro, söyleşi gibi etkinlik biletlerini, belirlenen limitlerin dışında satın alarak tüketicilere yeniden veya daha yüksek fiyatla satışa sunmak ve internet ortamında bir mal veya hizmete ilişkin yönlendirici ara yüz tasarımları, seçenekler ya da ifadeler gibi araçlarla tüketicilerin karar verme veya seçim yapma iradesini olumsuz etkileyen ya da normal şartlar altında vereceği kararda satıcı veya sağlayıcı lehine değişikliklere yol açmayı hedefleyen yöntemler kullanmak aldatıcı ticari uygulama olarak kabul edilmiştir.”
hükmü eklenmiştir. Bu hüküm ile ürün fiyatları ve müşteriler üzerinde manipülasyonları ve karaborsa gibi haksız uygulamaların önüne geçilmek istendiği anlaşılmaktadır.
2.3. Kılavuzların Hazırlanması. Yönetmelik’in 4. kısmına ‘’Kılavuzların Hazırlanması’’ başlıklı ek madde eklenmiş olup anılan madde ile Reklam Kurulu’na ticari reklam ve haksız ticari uygulamalara karşı tüketiciyi korumaya yönelik kılavuzlar hazırlama ve Ticaret Bakanlığı internet sitesinde yayınlama yükümlülüğü getirilmektedir ki kılavuz hükümleri, Yönetmelik’le birlikte uygulama bulacaktır.
3. SONUÇ
Yapılan yeni düzenlemelerden anlaşılacağı üzere, e-ticaret sektörünün hızla büyümesi dikkate alınmış ve hukuki bir bakış açısı getirilerek Yönetmelik’in kapsamı genişletilerek gri alanlar giderilmeye çalışılmıştır. Değişiklikler ile birlikte, satıcılara, hizmet sağlayıcılarına, aracı hizmet sağlayıcılarına ve şikâyet platformlarına yükümlülükler getirilmiştir. Bu sayede hem tüketicilerin hem mal ve hizmet sağlayan kişilerin yaşayabileceği sıkıntıların önüne geçilmesi hedeflenmiştir.
Detaylı bilgilendirme için bizimle iletişime geçebilirsiniz.