TR
EN 
Bu bilgi notu 12 Ocak 2021 tarih ve 31362 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (“Değişiklik Yönetmeliği”) ile düzenleme altına alınan Vadeli Doğal Gaz Piyasası (“VGP”) ile Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun (“EPDK”) 25 Şubat 2021 tarih, 10046 sayılı kararı ile onaylanan ve 12 Mart 2021 tarih ve 31421 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Vadeli Doğal Gaz Piyasası İşletim Usul ve Esasları’na (“VGPUE”) ilişkin yasal düzenlemelere istinaden hazırlanmıştır.
Vadeli Doğal Gaz Piyasası, piyasa katılımcılarına, Türkiye’de doğal gaz ticaretinin vadeli kontratlarla yapılması imkanını sağlayan, vadeli piyasayla ileri tarihli ve fiziksel teslimatlı doğal gaz ticareti yapabilme olanağı ile doğal gazın gelecekteki fiyatını öngörme ve fiyat riskinden korunma olanağı sunan ve Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi’nin (“EPİAŞ”/“Piyasa İşletmecisi”) piyasa işletmecisi olduğu bir piyasadır.
Vadeli Doğal Gaz Piyasasının İşleyişine İlişkin Genel Hükümler
VGP’de, işlemlerin aylık, çeyrek yıllık ya da yıllık olmak üzere teslimat dönemi bazında gerçekleştirilmesi ve bundan dolayı VGP’de açık olan tüm kontratların seans süresince sürekli ticaret yöntemine göre işlem görmesi esas alınmıştır. Bu doğrultuda, ilgili kontratın işleme kapatılacağı zamana kadar teklif verilebilmekte ve verilen teklifler eşleşmediği sürece VGPUE çerçevesinde güncellenebilmektedir.
Eşleşme piyasa katılımcıları tarafından verilen tekliflerin anlık olarak değerlendirilmesi ve karşı yöndeki tekliflerle karşılaştırılması suretiyle gerçekleşmektedir. Eşleşen teklifler, piyasa katılımcısı için teslimat dönemi içerisinde fiziksel olarak doğal gazın iletim sistemine teslim edilmesi veya iletim sisteminden teslim alınması yükümlülüğünü doğurmaktadır.
İlgili kontrat işleme kapanmadan önce açık pozisyonun kapatılması durumunda ise piyasa katılımcısının fiziksel teslimat zorunluluğu ortadan kalkmaktadır.
Piyasa Katılımcılarının Kayıt Şartları
VGP’de işlem yapmak isteyen piyasa katılımcılarının öncelikle Piyasa İşletim Usul ve Esasları (“PUE”) ve BOTAŞ İletişim Şebekesi İşleyiş Düzenlemelerine İlişkin Esaslar (“ŞİD”) uyarınca piyasa katılımcısı statüsünü haiz olmaları gerekmektedir. Bu doğrultuda, piyasa katılımcılarının Standart Taşıma Sözleşmesi (“STS”) ve Sürekli Ticaret Platformu (“STP”) katılım anlaşmasına ilave olarak VGP katılım anlaşmasını da imzalaması gerekmektedir. VGP katılım anlaşması, STP katılım anlaşması süresince geçerli olacaktır.
Yukarıdaki düzenlemelere ek olarak katılımcıların EPDK ithalat, ihracat ve toptan satış lisanslarından birine sahip olması, EPİAŞ tüzel kişilik kaydını gerçekleştirmesi, Takasbank kaydının yapılması ve başlangıç teminatı ve temerrüt garanti hesabı katkı payını yatırmaları gerekmektedir.
Başlangıç teminatı ve temerrüt garanti hesabı sabit katkı payı yatırılmadan piyasa katılımcılarının VGP kayıt başvurusu onaylanmayacaktır.
Kontratlar
VGP’de, Piyasa İşletmecisi tarafından teslimat dönemi belirlenerek oluşturulan kontratlar işlemlere açılır ve işleme açılacak bu kontratlara ilişkin hususlar da Piyasa İşletmecisi tarafından STP’de duyurulur.
Teslimat dönemi, ilgili kontrata taraf olan piyasa katılımcılarının fiziksel teslimat yükümlülüklerini kapsayan gaz günlerini ifade etmektedir. Kontratlar, teslimat dönemi bazında aylık, çeyrek yıllık ve yıllık kontratlar olarak kategorilere ayrılmaktadır.
Günlük İş Akışı ve Seanslar
VGP’de günlük iş akışı içerisinde seans öncesi, seans sonrası, günlük gösterge fiyatının ilanı ve gün sonu işlemleri yer almaktadır.
- Seans öncesi
VGP’de, kontratların işlem gördüğü işlem günlerinde bir önceki gün gün sonu işlemlerinin bitiş zamanından seans açılışına kadar olan dönem seans öncesi olarak tanımlanmaktadır. Seans öncesinde ilgili STP ekranlarına erişim sağlanmakla birlikte aktif teklif girişi ve eşleşme işlemi gerçekleştirilememektedir.
Piyasa katılımcıları seans öncesinde; teminat durumunu, açık pozisyonları ve tekliflerini sorgulama, önceki işlem günlerinden kalan tekliflerini iptal etme veya pasif hale getirme, geçmiş seanslarda gerçekleşen eşleşmelerini, verdiği teklifleri, geçmiş seansların işlem akışlarını ve gerçekleştirilen basamaklandırma işlemlerini kontrol etme ve teklif defterine daha sonra gönderilmek üzere tekliflerini pasif olarak kaydetme işlemlerini yapabilmektedir.
- Seans
VGP’nin işleme açık olan iş günlerinde seans 13:00’da başlar, 16:00’da biter. Ayrıca VGP, hafta sonu veya resmi tatil günlerinde veya yarım gün resmi tatil olan iş günlerinde işleme kapalıdır. Piyasa katılımcıları seans içinde; teklif girişi yapma, aktif ve pasif tekliflerinin miktar ve fiyatlarını değiştirme, aktif tekliflerini iptal etme veya pasif hale getirme, pasif tekliflerini aktif ederek teklif defterine gönderme veya iptal etme, geçmiş seanslarda gerçekleşen eşleşmelerini, verdiği teklifleri, geçmiş seansların işlem akışlarını ve gerçekleştirilen basamaklandırma işlemlerini kontrol etme ve belirlenen süreler içerisinde itirazda bulunma işlemlerini yapabilmektedir.
- Seans Sonrası
VGP’nin işleme açık olduğu iş günlerinde seans sonrası; 16:00’da başlayıp 16:45’te sona ermektedir. Seans sonrasında; tüm kontratlar ilgili gün için işleme kapatılır. Seans öncesi dönemine kadar yeni teklif girişlerine ve mevcut tekliflerin güncellenmesine izin verilmez. Eşleşmemiş teklifler askıya alınır ve piyasa katılımcıları, geçmiş seanslarda gerçekleşen eşleşmelerini, verdiği teklifleri, geçmiş seansların işlem akışlarını ve gerçekleştirilen basamaklandırma işlemlerini kontrol edebilir.
- Günlük Gösterge Fiyatının İlan Süreci
Her bir işlem günü seans sonrasının bitişiyle, her bir kontrat için hesaplanan günlük gösterge fiyatı ilan edilmeden önce, ilgili kontratların ilişkili olduğu diğer kontratların günlük gösterge fiyatları göz önünde bulundurularak, Piyasa İşletmecisi tarafından günlük gösterge fiyatları arasında farklılıkların giderilmesine ilişkin işlemlerin yapılmasını müteakip günlük gösterge fiyatı ilan edilir.
- Gün Sonu İşlemleri
Günlük gösterge fiyatının ilanını müteakip saat 17:00’a kadar Piyasa İşletmecisi tarafından gün sonu işlemleri gerçekleştirilir. Bu işlemler; mevcut aktif tekliflerden fiyat değişim limitleri dışında olanların iptal edilmesi, yıllık veya çeyreklik kontratların son işlem günü ise gün sonunda basamaklandırma işleminin yapılması, her bir piyasa katılımcısının sunması gereken teminat gereksinimi hesaplanarak merkezi uzlaştırma kuruluşuna bildirilmesi, son işlem günü gelmiş olan kontratların işleme kapatılması ve işleme kapatılan kontratların yerine açılacak yeni kontratlar ilan edilmesi işlemleridir.
Teminat Yükümlülüğü
VGP’de işlem yapan tüm piyasa katılımcılarından teminat alınmaktır. Alınan teminatlar, piyasa katılımcılarının, Piyasa İşletmecisi tarafından işletilen doğal gaz piyasalarına ilişkin yükümlülüklerini yerine getirememesi durumunda, Piyasa İşletmecisi’nin merkezi karşı taraf olarak üstlendiği risklerin yönetilmesinde, diğer piyasa katılımcılarının alacaklarının güvence altına alınmasında ve temerrüt yönetimi kapsamında Piyasa İşletmecisi tarafından açık pozisyonların kapatılmasında kullanılır.
VGP teminatları, başlangıç teminatı ile finansal dönem ve fiziksel döneme ilişkin teminatlardan oluşmaktadır. Başlangıç teminatı olarak 150.000 TL belirlenmiştir.
Finansal dönem ve fiziksel döneme ilişkin piyasa katılımcılarından alınacak teminatlar ise VPGUE’de düzenleme altına alınan hesaplama yöntemleri ile belirlenmektedir.
Temerrüt Garanti Hesabı
VGP’de işlem yapan piyasa katılımcılarının temerrüde düşmesi halinde oluşabilecek zararların ilgili katılımcıların teminatlarını aşan kısmı için kullanılmak üzere katılımcıların katkı payları ile oluşturulan bir temerrüt garanti hesabı kurulur ve tüm piyasa katılımcılarının temerrüt garanti hesabına katılımı zorunludur.
VPGUE uyarınca, temerrüt garanti hesabındaki varlıklar amaçları dışında kullanılamamaktadır.
Bir katılımcının yatırılmış temerrüt garanti hesabı katkı payı, sabit katkı payı tutarından az olamaz. Piyasa katılımcılarının yatırmaları gereken sabit katkı payı tutarları 100.000 TL olarak belirlenmiştir. Bu tutar piyasa koşulları göz önünde bulundurularak Piyasa İşletmecisi tarafından güncellenebilir.
Temerrüt garanti hesabı katkı payı yükümlülükleri her ayın en geç son iş günü itibariyle hesaplanarak güncellenmektedir.
Piyasa katılımcıları, temerrüt hesabı katkı payı yükümlülüklerini Türk Lirası, döviz (ABD Doları ve Euro) ve hamiline olmak kaydıyla T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığınca ihraç edilen Devlet İç Borçlanma Senetleri ile yerine getirebilirler.
Bulunması gereken katkı payı toplamının en az %50’lik kısmının Türk Lirası cinsinden nakit olması zorunludur.
Alacağın Devri ve Rehni
Piyasa katılımcıları, Piyasa İşletmecisi nezdindeki hak ve alacaklarının devrini veya rehnini ancak Piyasa İşletmecisi’nden onay almak kaydıyla gerçekleştirebilir.